System alarmowy to zespół urządzeń służących najczęściej zabezpieczeniu danego obiektu przed włamaniem (system alarmu włamania) lub pożarem (system przeciwpożarowy).

W systemach alarmu włamania najczęściej wykorzystuje się pasywne czujniki podczerwienie reagujące na ruch (PIR) i czujniki magnetyczne (kontaktrony) umieszczane na oknach, drzwiach, bramach garażowych (wzbudzenie czujnika powoduje alarm). System przeważnie uzbrajany/rozbrajany jest przez wpisanie na klawiaturze specjalnego kodu ustalonego przez użytkownika.

Systemy alarmowe nie są skomplikowane w obsłudze, a zwiększają bezpieczeństwo obiektu (firma, magazyn, dom, garaż itp.).

Często dodatkowym elementem do systemu alarmu włamania jest system antynapadowy, zrealizowany w formie pilota lub ukrytego przycisku alarmowego. Klawiatury kodowe posiadają funkcję wybierania kodu "pod przymusem", która powoduje uruchomienie systemu alarmu napadu - cichy alarm, wezwanie ochrony.

Urządzenie do ręcznego powiadamiania o pożarze

Istotną grupę wśród systemów alarmowych stanowią systemy alarmów przeciwpożarowych. Najczęściej oparte są one o optyczne czujki dymu, czujki ognia oraz przyciski ręcznego powiadamiania- zgodnie z normą EN-54 nazywane Ręcznymi Ostrzegaczami Pożarowymi (w skrócie ROP). W dużych obiektach często posiadają połączenie ze strażą pożarną oraz współdziałają z innymi systemami ochrony p.poż. - automatycznymi systemami gaśniczymi (zraszacze wodne, systemy gaszenia gazem), systemy nawiewowe i oddymiania, awaryjne oświetlenie, dźwiękowy system ostrzegania (DSO) itp.

Główne elementy składowe systemu alarmu włamania

W skład systemów alarmowych najczęściej wchodzą:

• centrala alarmowa ("serce" całego systemu) wyposażona w układ sterujący całym systemem, zasilacz i akumulator
• klawiatura alarmowa (inaczej zwana manipulatorem kodowym, za pośrednictwem tego urządzenia użytkownik komunikuje się z centralą, błędnie potocznie nazywana szyfratorem)
• różnego typu czujniki i detektory (patrz niżej)
• sygnalizatory (urządzenia akustyczne lub akustyczno-optyczne sygnalizujące zadziałanie systemów alarmowego - alarm, sabotaż itp.)
• dialer telefoniczny (urządzenie przekazujące informacje na temat systemu - alarm, załączenie/wyłączenie czuwania - za pomocą sieci telefonii stacjonarnej)
• moduł GSM (urządzenie przekazujące informacje na temat systemu - alarm, załączenie/wyłączenie czuwania - za pomocą sieci komórkowej GSM)
• radiopowiadomienie (urządzenie przekazujące informacje na temat systemu - alarm, załączenie/wyłączenie czuwania - na odległość do kilkunastu kilometrów, za pomocą fal radiowych)
• radiolinia (nadajnik z pilotami umożliwiającymi załączenie/wyłączenie czuwania, wyzwolenie opóźnienia na wejście do obiektu, wyzwolenia alarmu napadowego)
• blokady (urządzenia uniemożliwiające kradzież, dostęp lub ucieczkę)

Podstawowe czujki i detektory

DETEKTORY RUCHU

Istnieją trzy główne typy czujników reagujące na występowanie ruchu w "polu widzenia" urządzenia:

• pasywne czujki podczerwieni (PIR) - Reagują na zmianę promieniowania podczerwonego (emitowanego przez obiekty o temperaturze wyższej od otoczenia), nie są one wrażliwe na obiekty nie emitujące ciepła lub emitujące go zbyt mało (np. wskutek izolacji termicznej).
• czujniki mikrofalowe - Działają na zasadzie radaru Dopplerowskiego wysyłając falę elektromagnetyczną i odbierając falę odbitą (wskutek odbicia fali od poruszającego się obiektu następuje zmiana jej częstotliwości), są one wrażliwe głównie na ruch w kierunku do i od czujki.
• czujniki ultradźwiękowe - Działanie zbliżone do mikrofalowych, z tą różnicą że wykorzystują fale akustyczne (w zakresie niesłyszalnym) i reagują na ruch ośrodka (powietrza); w związku z tym podatne są na fałszywe alarmy wywołane przepływem powietrza. Używane powszechnie w instalacjach alarmowych instalowanych w samochodach.
• Ponadto czasem do detekcji ruchu wykorzystywane są kamery telewizji przemysłowej w połączeniu z detektorami ruchu w obrazie.

DETEKTORY DZIAŁALNOŚCI I INNE DETEKTORY WTARGNIĘCIA

Czujniki mające na celu wykrywanie działalności w jakimś pomieszczeniu lub na jakimś obiekcie, ich szczególnym przypadkiem jest opisana wcześniej czujka stłuczenia szyby i opisane tam problemy dotyczące fałszywych alarmów dotyczą także tych czujników. Wyróżnić można dwa typy:

• czujniki inercyjne, zwane także wibracyjnymi - Reagują na występowanie drgań/wstrząsów w miejscu/powierzchni, na której zostały zamontowane.
• czujniki akustyczne - Reagują na dźwięki.

W specyficznych systemach zabezpieczeń (np. banki) spotkać można także inne rodzaje czujników - np. czujniki reagujące na zmianę ciśnienia w zamkniętym pomieszczeniu związaną z jego otwarciem, czujniki sejsmiczne reagujące na wybuch, czujniki dostępu do zamków montowane na zamkach sejfów, czujniki światłowodowe rozwieszane na ogrodzeniach reagujące reflektometrycznie na próbę pokonania ogrodzenia itp.

DETEKTORY POŻARU (INNE RÓWNOWAŻNE NAZWY: CZUJKI WYKRYWCZE POŻARU, OSTRZEGACZE POŻAROWE)

Ze względu na zasadę działania wyróżnić można 4 główne typy detektorów mających na celu wykrywanie pożaru:

• optyczne czujki dymu - Dym który dostaje się do komory powoduje rozpraszanie światła podczerwonego emitowanego przez diodę LED, co prowadzi do zmiany w oświetleniu detektora i zadziałania czujki.
• jonizacyjne czujki dymu (zwane izotopowymi) - niewielka ilośc substancji radioaktywnej jonizuje powietrze, Sygnał alarmowy jest w nich uruchamiany gdy cząsteczki dymu połączą się ze zjonizowanymi przez urządzenie cząsteczkami powietrza
• półprzewodnikowe detektory dymu - Reagują na substancje chemiczne wchodzące w skład dymu (działanie podobne do opisanych poniżej detektorów gazów).
• termiczne - Reagują na ciepło wydzielane w trakcie spalania. Odporne na dym.

Ze względu na sposób identyfikacji alarmującej czujki istnieje podział na czujki konwencjonalne i adresowalne.

• Konwencjonalne - w tym systemie są łączone równolegle i alarm jest identyfikowany jako alarm z dowolnej czujki należącej do danego obwodu obejmującego np. "I piętro piętro obiektu" bardziej szczegółowa identyfikacja jest możliwa tylko przez osobiste sprawdzenie, która czujka zadziałała (w czujce świeci się lampka informująca o uaktywnieniu czujki).
• Adresowalne - w tym systemie czujki są również wpięte do obwodu obejmującego np całe piętro ale w ponieważ każda czujka ma swój indywidualny adres to w centrali pożarowej jest identyfikowana pojedyncza czujka, która sygnalizuje pożar (np. "I piętro, czujka w pokoju socjalnym"). Identyfikacja odbywa się przy wykorzystaniu protokółu transmisji.

Możliwe są dwie polityki stosowania protokółów:

• Producent czujek opracowuje własny protokół i udostępnia go producentom central.
• Zarówno czujki jak i centralę produkuje jedna firma i zachowuje parametry protokółu w tajemnicy.

Istnieje jeszcze kilka innych kryteriów podziału np. czujki dwustanowe / wielostanowe czujki kasowalne samoczynnie lub ręcznie wielokrotnego użytku lub jednorazowe (te ostatnie to np. ampułki pękającej pod wpływem temperatury, lub złącza zespojonego stopem Wooda, który w wysokiej temperaturze topi się rozwierając elektryczne połączenie w obwodzie alarmowym).

DETEKTORY GAZÓW

Są to najczęściej czujniki półprzewodnikowe, reagujące na podwyższone stężenia określonego rodzaju gazu, np. metanu (będącego głównym składnikiem gazu ziemnego), LPG, czadu czy gazów usypiających lub zabijających.